همه چیز در مورد پرورش گوسفندان
پرورش گوسفند همواره به عنوان یکی از قدیمی ترین و کاربردی ترین مشاغل رواج یافته میان جوامع بشری شناخته شده است. طبق بررسی های صورت گرفته تعداد گوسفندان نسبت به هر نوع دام دیگری بیشتر در جهان یافت می شوند. همین بالا بودن آمار پراکندگی این حیوانات در کشورهای مختلف به خوبی علاقه مندی زیادی فعالان صنعت دامپروری به پرورش گوسفند،که بیشتر به دلیل پربازده بودن آن برای تولید محصولات دامی می باشد را نشان می دهد.
از آنجایی که متاسفانه با وجود پیشرفته های صورت گرفته هنوز در کشور ما به خوبی از ظرفیت نگهداری و پرورش گوسفند برای اشتغال زایی و کسب درآمد استفاده نشده است ، در وب سایت دامپروری و دامداری “افشار شیپ” تصمیم گرفتیم تا با ارائه یک راهنمای جامع در زمینه پرورش گوسفند به سهم خود مقدمات توسعه این صنعت پردرآمد را برای هموطنان عزیز خود فراهم کنیم . امیدواریم شما دامداران گرامی با مطالعه نکات ذکر شده در این مقاله تا حد امکان بتوانید سوددهی دامداری خود را افزایش دهید و کم کم به سمت استفاده از شیوه های نوین دامپروری حرکت کنید.
در این سایت بخوانید: نحوه اخته کردن بره و بزغاله
چرا گوسفند نگهداری کنیم ؟
اساساً پرورش گوسفند در مناطق مختلف به دلایل متعدد و گوناگونی انجام می شود. شاید کسانی که تجربه‌ی چندانی درباره این کار نداشته باشند ، فعالیت دامپروری و نگهداری از گوسفندان را شغلی ساده و کم بازده تلقی کنند. اما جالب است بدانید این شغل واقعا به سعی و انگیزه فراوانی نیاز دارد و تنها با پشتکار فراوان می توان آن را ادامه داد . در خصوص درآمد فعالیت پرورش دام نیز باید بگوییم که در صورت دنبال کردن روش ها اصولی و علمی این حرفه ، بی شک هر شخص علاقه مند و پرتلاشی می تواند درآمدهای قابل توجهی را در مدت زمانی مناسب کسب کند.
در این قسمت با مهم ترین محصولات دامی آشنا خواهید شد:
شیر
اگرچه در بسیاری از کشورها، میزان تولید شیر گوسفندان از شیر گاوها کم تر باشد اما همیشه این حیوانات به عنوان یکی از اصلی ترین منابع لبنی شناخته می شوند. در نواحی روستایی و عشایری از گذشته تا کنون، قشر بزرگی از مردم به واسطه فروش مواد غذایی و لبنی همچون شیر، ماست، کره و … هزنیه های جاری خود را بدست می آورند. امروزه نیز با افزایش تعداد دامداری های صنعتی پرورش گوسفند ، نقش این نوع حیوانات در تولید شیر مصرفی مورد نیاز جامعه به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است.
از آنجایی که گوسفندان در مقایسه با گاوها به فضا و غذای کمتری احتیاج دارند، حتی خانواده هایی که امکانات لازم برای تهیه یک جایگاه نگهداری مناسب را ندارند هم می توانند با پرورش چند راس گوسفند به درآمد خوبی برسند.
گوشت
به دلیل مغذی و خوشمزه بودن، گوشت گوسفندی همواره یکی از پرمصرف ترین مواد غذایی سبد خانوار محسوب میشود . همین تقاضای زیاد برای این نوع گوشت سبب شده که همیشه تا حدودی قیمت این محصول با نوساناتی در بازار همراه باشد . اما با این حال اگر به دامپروری علاقه مند هستید ، مطمئن باشید به واسطه پرواربندی صحیح و پرورش گوسفند ، سود قابل توجهی را از این طریق کسب نمایید.
پشم
پشم یکی دیگر از با ارزش ترین فراوردههای دامی محسوب می شود که در صنایع مختلف رسیندگی بافندگی و تولید پوشاک کاربرد دارد.
- در افشار شیپ بخوانید: آشنایی با مهم ترین بیماری های گوسفندان
4 نوع گوسفندی که می توانید برای پرورش آنها را انتخاب کنید :
تعداد گوسفندان در جهان بالغ بر چند ده میلیون راس پیش بینی می شود. این تعداد گوسفند بر اساس نژادهای مختلف، پتانسیل های متفاوتی برای تولید هر کدام از محصولات دامی مطرح شده، دارند.
در دنیایی که بهره وری در آن بسیار پررنگ شده است، برای اینکه قادر باشید در کوتاه ترین زمان ممکن به موفقیت و سود برسید باید با دانش و هدف گوسفندان خود را پرورش دهید . در ادامه به طبقه بندی مختصری از گوسفندان، بر اساس پتانسیل های تولیدی اشاره خواهیم کرد. با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.
1- گوسفندان پشمی:
در میان طیف گسترده ای از نژادهای دامی ، این حیوانات از لحاظ تولید پشم بسیار کارآمدتر هستند. آنها پشم بسیار ریز و مقاومی برای صنایع نساجی تولید می کنند. اگرچه بیشتر از 50 درصد از جمعیت گوسفندان جهان برای تولید پشم مناسب اند اما برخی از نژادها همچون نژاد مرینوس کیفیت پشم بهتری دارند. از این رو به این نوع نژادها، گوسفندان پشمی می گویند .
در مقایسه با گوسفندانی که پشم ظریف و نرمی دارند، برخی دیگر از گوسفندها که در آب و هوای سرد پرورش داده می شوند ، از پشم ضخیم تر و با قطر بزرگتر برخوردار هستند.
2- گوسفندان گوشتی-پشمی:
این گوسفندان معمولا میزان پشم متوسطی تولید می کنند و عمدتا به منظور تولید گوشت پرورش می یابند. حدود 15 تا 20 درصد از کل جمعیت گوسفندان را این گروه به خود اختصاص داده اند.
3- گوسفندان گوشتی:
همان گونه که اشاره کردیم ، تولید گوشت از اصلی ترین دلایل پرورش گوسفند توسط دامداران در بخش های مختلف جهان محسوب می شود. در میان صدها نوع گوسفند ، بعضی از این حیوانات پتانسیل بیشتری برای تولید گوشت دارند. نژادهایی که در مقایسه با سایر گوسفندان خیلی زود چاق می شوند و معمولا دنبه بزرگی نیز دارند.
4- گوسفندان شیری:
این قبیل گوسفندان در مقایسه با سایر نژادهای توانایی بیشتری برای تولید شیر دارند.
آنچه که گوسفندان شما در زمان پرورش نیاز دارند:
اگر حتی تجربه اندکی از کار پرورش گوسفند داشته باشید، می دانید که این حیوانات برای تولید مناسب محصولات دامی به موارد مختلفی از جمله غذای کافی و مقوی ، محل نگهداری مناسب ، معاینات پزشکی، واکسیناسیون و … نیاز دارند.
برای اینکه به خوبی قادر به مراقبت از دام های زنده خود باشید، حتما موارد زیر با دقت مطالعه نمایید .
تهیه و ساخت یک سرپناه یا جایگاه خوب برای حیوانات:
هر حیوانی نیاز به سرپناه و محلی مناسب برای نگهداری دارد. امروزه در صنعت پرورش گوسفند و دام زنده ساخت یک فضای استاندارد جهت مراقبت و نگهداری اینگونه حیوانات، جزو ابتدایی و بدیهی ترین مسائل شناخته می شود. در هنگام ساخت جایگاه نگهداری دام باید به موارد مختلفی مثل تجهیز نمودن جایگاه به وسایل سرمایشی و گرمایشی ، برخورداری از سیستم تهویه و روشنایی خوب، در نظر گرفتن قسمتی برای اسکان کارگران و … توجه داشت.
نرده کشی یا تعبیه حصار اطراف محل نگهداری گوسفندان:
از آنجایی که گوسفندان در محیط های باز همچون چراگاه ها ممکن است گم شوند، برای کاهش هزنیه های انسانی جهت مراقبت باید اطراف این امکان با حصاری به ارتفاع حداقل 1.5 کاملا محصور شود. علاوه بر این حصار کشی اطراف جایگاه و محل چرییدن گوسفندان در مراتع باعث کاهش خطر سرقت و همچنین حمله شکارچیان به گله خواهد شد.
مدیریت و استفاده درست از مراتع :
در کشور ما بخش عمده ای از دامداران همچنان از روش های سنتی برای تغذیه گوسفندان خود استفاده می‌کنند. آنها برای کاهش هزنیه های پرورش گوسفندان خود در فصول مشخصی از سال (اوایل بهار تا اواسط پاییز) دام های خود را به چراگاه ها می برند. مسئله مهمی که در این خصوص وجود دارد این است که با وقوع خشکسالی بسیاری از این پرورش دهندگان گوسفند با مشکل عدم دسترسی کافی به علوفه مواجه می‌شوند. موضوع مدیریت مراتع ، بحث گسترده ای است اما با این حال باید بدانید که بسیاری از دلایل نابودی پوشش گیاهی چراگاه ها به همین موضوع مربوط می شود. به دلیل اهمیت این مورد، حتما در مقاله ای جداگانه به معرفی بهترین شیوه های حفاظت و استفاده از مراتع خواهیم پرداخت.
تهیه یک جیره غذایی خوب برای گوسفندان:
همانطور که احتمالا مطلع هستید اساساً گوسفندان با دو هدف پرواری و داشتی پرورش داده می شوند. گوسفندان داشتی برای تولید محصولات لبنی و بره زایی بوده و بره های پرواری به منظور تولید گوشت توسط دامداران نگهداری می شوند. به دلیل افزایش قیمت نهاده های دامی ، برای اینکه تهیه جیره غذایی گوسفندان مقرون به صرفه باشد ، بایستی بر اساس اهداف پرورشی و نیازهای غذایی این حیوانات، علوفه موردنیاز گله خریداری و انبار شود.
در این سایت بخوانید: تشخیص سن گوسفند از روی دندان
مراقبت عمومی از گوسفند
سم گوسفند باید کوتاه شود:
درست به مانند بزها، باید سم گوسفندان نیز کوتاه شوند. در غیر این صورت این حیوانات دچار لنگش و مشکلات مختلفی خواهند شد.
پشم این حیوانات باید چیده شود:
معمولا پشم گوسفند باید سالی یکبار چیده شود. این مقدار حتی برای نژادهای به سال دوباره نیز می رسد. نحوه چیدن صحیح پشم ، یکی از مهارت هایی است که افراد فعال در حوزه پرورش گوسفند بایستی حتما آن را بیاموزند، چرا که در فصول گرم پشم زیاد باعث شیوع بیماری هایی در گله می شود. همچنین با چیدن پشم و فروش آن، می توانید سود خوبی نیز کسب کنید.
محیط نگهداری گوسفند باید همیشه تمیز باشد:
پاک نگه داشتن فضای نگهداری گوسفندان و ضدعفونی کردن تجهیزاتی مثل شیردوش ، آبشخور ، کف جایگاه و … به جلوگیری از شیوع بیماری ها زیان بار در مجتمع های پرورش گوسفند بسیار کمک می کند. به عنوان دامداری که به دنبال موفقیت هستید ، توصیه می کنیم اهیمت موضوع را جدی بگیرید.
لزوم استفاده از نژادهای گوسفندی پربازده:
در میان ده ها نژاد گوسفندی که در جهان وجود دارد، دامداران می توانند به موفقیت برسند که همه آنچه که امروزه تحت عنوان دامداری صنعتی از آن یاد می کنند را عمل نمایند. یکی از مهم ترین شاخصه های دامداری و پرورش گوسفند به صورت مدرن و سودده استفاده از نژادهای پربازده بنا به اهداف پرورشی می باشد. شما با کمی بررسی و پرس و جو می توانید به بهترین نژادها چه گوشتی و چه داشتی دست پیدا کنید. در ایران معمولا نژادهای گوسفندان شال، مغانی، افشاری و سنگسری جزو بهترین نژادهای دامی هستند که می توانید از آنها جهت بحث پرواربندی یا تولید محصولات لبنی استفاده نمایید.
درباره گوسفند نژاد شال اینجا بیشتر بخوانید.
توسعه دامداری و دامپروی ( پرورش گوسفند ) در آینده
وضعیت جغرافیایی خاص ایران به دلیل کوهستانی بودن، دارای دامنه های وسیع و از نظر مراتع غنی می باشد. بیشتر این مراتع دارای شیب تند و صخره ای است و با داشتن ارتفاع زیاد باز هم امکان استفاده از آن بیشتر برای گوسفند و بز فراهم است. به خاطر همین به جهت بهره برداری از این مراتع، نگهداری و پرورش گوسفند، امری الزامی است. چنانکه احتمالا مطلع هستید در ایران به لحاظ رشته کوه های بزرگ و ویژگی های جغرافیایی، تقریبا همه نوع آب و هوای معتدله و سردسیری و گرمسیری و غیره را می توان در این کشور چهار فصل پیدا کرد .
خشکسالی، سیل و بارندگی های بی موقع، ضرر و زیان هایی به دامداران وارد می نماید و برای پیش گیری از تلفات دامی تدابیر خاصی در هر زمان لازم است. در مناطقی که ایلات و عشایر و یا کوچ نشینان به چنین مشکلاتی دچار هستند ، باید با ذخیره سازی غذا و فراهم نمودن امکانات، در مواقع اضطراری به کمک دامداران شتافت. دامپروران نیز در طول زندگی خود، بیشترین انرژی خود را صرف حفظ موجودیت سرمایه دامی خود نموده و با قهر طبیعت همواره درگیر بوده اند.
اگرچه علم و تجربه و آگاهی می تواند نقشی اساسی در چگونگی تولید غذاهای دامی ایفاء نماید اما بیشتر گله داران ایران به دلیل فقر فرهنگی و عدم آگاهی از روش های بهبود کمی و کیفی مراتع و نیز مسایل مربوط به انتخاب و تلاقی و اصلاح نژاد، همچنان از روش های قدیمی و سنتی که سودآوری چندانی ندارد، استفاده می کنند.
در بسیاری از موارد مشاهده می شود که در زمان وفور علوفه، در عوض بالا بردن ظرفیت تولیدی دام ها، تعداد آنها را افزایش می دهند و مواقعی که به کمبود علوفه برمی خورند ضرر و زیان فراوان می بینند. به عبارت دیگر همینکه دامداران از وضع و شرایط بهتری از نظر تأمین علوفه برخوردار می شوند تعداد گله را افزایش می دهند و هیچگونه برنامه ای را برای حذف گوسفندان نامرغوب و افزایش ظرفیت تولیدی گله به مرحله اجرا درنمی آورند و این عمل باعث میشود که تعداد گوسفندان داشتي دائما تغییر یابد. بخش دیگری از دامداران که از سرمایه ی محدودی برخوردارند برای تأمین معیشت اقتصادی، و از نظر اقتصادی ضعیف شوند . اینگونه دامداران گاهی به ناچار برای ادامه زندگی، تعداد زیادی از گوسفندان گله را بفروش می رسانند و دلالان و واسطه ها هم بسیاری از گوسفندان داشتی خریداری شده را که هنوز هم ممکن است بهره دهی مطلوبی داشته باشند به کشتارگاه می فرستند و از این طریق لطمه جبران ناپذیری بر پیکر گوسفندداری وارد می سازند.
بی تردید بخشی از مشکلات فوق مربوط به عدم تعادل اقتصادی است و همین امر باعث میشود که از یکسو قیمت ها از تعادل نسبی برخوردار نگردد و از سوی دیگر دامداران هم قادر نباشند نیروهای بالقوه و بالفعل خود را در جهت تکامل کیفی گوسفندان و بهبود تولیدات آنها بکار اندازند و برنامه صحيح و مدون برای این امر در نظر بگیرند. به خاطر چنین موضوعاتی دامداران تنها به تطبیق با شرائط محیط اکتفا می کنند و کمتر به بازدهی مطلوب در درازمدت دل می‌بندند.
در مواردی نیز که امکانات اقتصادی ویژه ای بواسطه افزایش قیمت تولیدات دامی برای گوسفند داران فراهم می گردد، شواهد نشان می دهد که گله داری رونق فراوان می یابد. با توجه به اینکه شغل گله داری نسبت به سایر تولیدات دامی از وابستگی کمتری برخوردار است برای رونق هرچه بیشتر آن باید به سه امر (تغذیه)، (بهداشت و مبارزه با بیماری ها) و (ارائه خدمات) توجه نمود که به اصلی ترین نکات مربوط به این موضوع به شرح زیر است :
- آشنا نمودن دامداران با روش های بهتر تغذیه و اصلاح نژاد دام و حذف به موقع دام و انتخاب به موقع برای کشتار.
- تشویق عشایر و روستاییان به اجرای طرح های متراکم دامداری
- اصلاح و بهبود روش های دامداری
- تغذیه متعادل و پرواربندی از طریق شرکت های تعاونی
- دوری از روش های سنتی
- تعیین محل چرای دام ها و اعمال تقسیم بندی منطقه ای به منظور جلوگیری از تداخل چرای دام های پیر
- مرمت و بهره برداری از قنوات موجود و ایجاد آبشخوارهای متعدد در مسیر کوچ
- مصرف کود های حیوانی و نباتی و مبارزه با آفات و بیماری های نباتی با تاکید به مبارزه بیولوژیک و رعایت اصول حفظ محیط زیست
- تامین علوفه و غذای تکمیلی بخصوص در وضعیت نامناسب از طريقه مبادلات پایاپای با محصولات دامی و با برخورداری از ضمانت اجرایی توسط سازمان های مربوطه
- بررسی کیفیت و ظرفیت مرتع
- نسبت بره زایی بر حسب اولویت معیار در هر منطقه و کمک مازاد بصورت جایزه به بهترین تولید کننده
- توسعه خدمات بهداشتی و ریشه کنی و مبارزه با بیماری های واگیر و انگلی با ایجاد واحد های سیار دامپزشکی کافی
- آموزش روش های فنی و ارائه کمک برای اصلاح جایگاه گوسفند چه از نظر بهداشتی و چه از لحاظ استفاده از مصالح محلی و با توجه به موقعیت و شرایط اقلیمی منطقه ای
- احداث حمام های بهداشتی بمنظور مبارزه با بیماری های انگلی در محل های مناسب
- ایجاد کلاس های کوتاه مدت بمنظور تربیت جوانان عشایر و روستایی از طریق آموزش های مربوط به تامین بهداشت و دفع آفات و بیماری های دامی و روش های نوین تغذیه و پشم چینی و شیردوشی و انتخاب و تلاقی نژاد.
- اجرای برنامه اصلاح نژاد دام فقط با استفاده از گوسفندان بومی و بخاطر تثبیت و تقویت صفات مطلوب نژادی بمنظور رسیدن به انواع معین و مشخص از نژادهای بومی با بهره های مشخص (گوشت، شیر، پشم و پوست). تأمین داروهای ضدعفونی کننده و سموم با قیمت نازل و در صورت امکان به شکل رایگان
- توسعه و تجهیز مراکز مختلف خدماتی و تولیدی به میزان مورد نیاز بمنظور ارزشیابی علوفه مراتع (کمی و کیفی) و پرواربندی بره های تولیدی عشایر با همکاری خود عشایر و روستاییان مجاور و علاقه مند و در صورت لزوم با اعطای وام های مختلف
- ایجاد مراکز مناسب برای فروش تولیدات عشایری (فرآورده های دامی، محصولات تولیدی دستی، فروش مازاد گله و بره های تولیدی در بین گذرگاه های ییلاقی و قشلاقی با توجه به نرخ تمام شده و عادلانه و پایا پای با احتیاجات مورد لزوم عشایر پذیرش اصل کوچ بعنوان جزیی از زندگی عشایر و شناخت آن بعنوان وسیله ای برای رونق زندگی و امور گله داری
- تقویت دامداران جزء و روستاییان در زمینه های گوناگون دامداری و توزیع هماهنگ اعتباراتی که باید در امر دامداری مصرف شود.
- گسترش شبکه راه های روستایی بمنظور تأمین وسایل خدماتی و رفاهی.
چنانچه تمایل دارید که درباره نکات مربوط با واکسیناسیون گوسفندان موارد ارزشمندی را بدانید، کلیک کنید.
آبستنی گوسفند:
میانگین مدت آبستنی در گوسفند 147 روز است و دامنه آن 144 تا 151 روز است. حیوانات آبستن، دوقلو و سه قلو زودتر از آن هایی که تک قلو آبستن هستند و در یک روز جفت گیری کرده اند به دنیا می آیند. حفظ آبستنی در میش تقریبا در 50 روز اول آبستنی به هورمون های تخمدان بستگی دارد پس از آن هورمون های با منشا جفت قادرند به تنهایی از آبستنی حمایت کنند.
تاریخی که انتظار می رود اولین بره ها متولد شوند می تواند از تاریخ معرفی قوچ محاسبه شود. با این حال احتمال آن وجود دارد که بره ها حتی در زمان کوتاه تر از 138 روز نیز متولد شوند.
متوسط مدت زمان آبستنی در بزها 150 روز است و محدوده گزارش شده از 147 تا 155 روز است. تمایلی در حیوانات آبستن دوقلو وجود ندارد که دوران آبستنی کوتاه تری داشته باشند، اما آنهایی که چهار قلو آبستن هستند سه روز زودتر از آبستن های تک قلو زایش می کنند. بزها تمایل بیشتری به زایش در طول روز دارند.
وسایل زایمان باید حداقل دو هفته قبل از رسیدن مورد انتظار اولین بره ها آماده شود. یک ماه قبل از زایش در گوسفند و بز، ماده های جفت گیری شده باید یک واکسن چندگانه تقویت کننده دریافت کنند.
اگر حیوانات قبلا واکسینه نشده اند واکسیناسیون اولیه باید حداقل دو ماه قبل از زایش انجام شود و لازم است کیک واکسن یاد آور یک ماه بعد تزریق شود. این امر برای اطمینان از اینکه میش ها دارای حفاظت کافی در برابر بیماری ها در هنگام آسیب پذیری هستند و همچنین این امکان را برای آن ها فراهم می کنند که از طریق آغوز ایمنیت را به فرزندان خود منتقل کنند.
در وب سایت افشار شیپ تمام تلاش خود را برای ارتقا سطح پرورش گوسفند در کشور به کار گرفته ایم . امیدواریم هر روز شاهد رشد این حوزه باشیم .