روند اهلی شدن گوسفند

معرفی چگونگی و تاریخ اهلی شدن گوسفندان

گوسفند حیوانی اجتماعی است و این باعث آسان شدن مدیریت نگهداری آن می گردد . این حیوان در 10 هزار سال قبل از میلاد اهلی گردید و سگ نقش مؤثری در اهلی کردن آن داشته است. کارشناسان مکان اهلی شدن گوسفند را غرب و جنوب غربی آسیا (از فلسطین، لبنان، جنوب ترکیه تا مرز ایران و عراق) می دانند. گوسفندان عصر نوسنگی نسبت به گوسفندان وحشی 20 سانتیمتر کوتاه تر بوده به طوری که ارتفاع بدن آنها به 50 تا 60 سانتیمتر می رسیده است.

اهلی شدن گوسفند

تغییراتی در طول اهلی شدن گوسفند رخ داده که از آن جمله می توان به بزرگتر شدن جثه گوسفند، کاهش حجم جمجمه (تا 30 درصد)، کاهش قدرت بویایی، شنوایی و بینایی، افزایش باروری، کاهش سن بلوغ اشاره نمود. همچنین در طول اهلی شدن گوش گوسفندان آویخته تر گردیده و طول تار مو بلندتر شده و تعداد فولیکول های ثانویه (مولد تار ظریف) نسبت به فولیکول های اولیه بیشتر شده است. همچنین گوسفندان وحشی فاقد دنبه یا نیم دنبه بوده ولی گوسفندان اهلی در مناطق مساعد مقداری چربی به شکل دنبه ذخیره می کنند. فحلی در گوسفندان اهلی به صورت فصلی بوده و چندین بار در طول فصل رخ می دهد در حالی که در گوسفندان وحشی، در اواخر پاییز و آن هم تنها یک بار صورت می گیرد.

• در افشار شیپ بخوانید: اخته کردن بره و بزغاله

در روند اهلی شدن گوسفند دلایلی همچون؛ بافت گروهی و اجتماعی گوسفند، رفتار جنسی، برتری نرها، تماس نر و ماده به طور دائم، رشد زودرس، قابلیت رام شدن، بهره بالا، رابطه خوب با انسان، علف خواری، جثه کوچک، جنب و جوش کم، قابلیت تطبیق در شرایط محیطی متفاوت، قبول بره های دیگر و عکس العمل کم در برابر انسان دخیل بوده است.
آغاز اهلی شدن گوسفند کوچک جثه را در عصر سنگ و در خاورمیانه و آسیای مرکزی در 8 تا 11 هزار سال قبل می دانند، این گوسفندان بسیار شبیه به اجداد خود (موفلون) با مقداری توزیع ژنتیکی از نژاد اوریال و آرگالی می باشند.

گوسفندان وحشی اروپا و آسیا که منشأ گوسفندان اهلی هستند متعلق به گله های وحشی موفلون و اوریال آسیایی می باشند. امروزه دو نوع گله وحشی از نژاد موفلون آسیایی و موفلون اروپایی وجود دارد، که اوريال منشأ گوسفندان پشمی و موفلون من گوسفندان موئی می باشد. قد موفلون آسیایی 65 تا 70 سانتیمتر بوده و نسبت به موفلون اروپایی رنگی قرمزتر دارد. پیچش شاخ این دو نوع موفلون با همدیگر متفاوت است. هیبریدهای موفلون با گوسفندان اهلی بسیار مقاوم می باشد. به طور کلی از لحاظ خصوصیات تولید مثلی، هیبرید گوسفندان موئی (اوریال، آرگالی، موفلون) با گوسفندان اهلی، بارور می باشند.

اوریال آسیایی در قالب گله های بزرگ و در مناطق غیر کوهستانی زندگی می کند و منشأ اصلی گوسفندان دنبه دار و دم دار آسیای غربی، آفریقا، دنبه دار آسیای مرکزی و دم دراز آفریقا و کشورهای عربی هستند. گوسفندان اوریال بومی شمال و جنوب ایران، افغانستان و پاکستان بوده و از اجداد اولیه با تعداد کروموزوم پایه 60 = n2 و پس از عمل ترانس لوكاسيون (جابه جایی قطعات کروموزومی) حاصل شده اند.

گوسفندان آرگالی در آسیای میانه و در ناحیه تبت و مغولستان پراکنده می باشند. این گوسفندان دارای جثه ای بسیار بزرگ و سنگین بوده که گاهی قد آنها به 125 سانتیمتر و وزنشان تا 200 کیلوگرم می رسد. قوچ و میش دارای شاخ کمانی بوده و شاخ های نر بسیار بزرگ و سنگین می باشد.

میکروشیپ ها حیواناتی با جثه کوچک بوده که اندازه آنها نصف یا کمتر از نژادهای معمولی است و آنها را در دسته دام های اهلی کوچک جثه طبقه بندی می کنند.

اهلی شدن گوسفند

از میکروشیپ های امروزی می توان west African Dwarf ( با وزن 25 تا 35 کیلوگرم) را نام برد که از سنگال تا نیجریه و انگولا پراکنده اند از ویژگی های آن می توان به سازگاری با گرما، بهره بالا، مقاومت در برابر بیماری ها اشاره کرد و این نژاد منبع اصلی تولید گوشت در غرب آفریقا به شمار می رود. از میکروشیپ های دیگر به لندیم (با وزن 23 تا 40 کیلوگرم ، پربازده، دنبه دراز در شرق و مرکز آفریقا)، بربر ( با وزن ۲۵ تا ۴۱ کیلوگرم)، عرب (با وزن 40 تا 50 کیلوگرم، در شمال آفریقا و حتی کوه های اطلس، با پشم مناسب قالیبافی) حجازی ، (با وزن 32 کیلوگرم، دنبه دار و سازگار به خشکی و بیابان)، زل (با وزن ۳۰ تا ۳۲ کیلوگرم، نیم دنبه، پشم ضخیم و در شمال ایران)، زل (با وزن 30 تا 32 کیلوگرم،نیم دنبه، پشم ضخیم و در شمال ایران) زاکل یونان (با وزن 30 تا 40 کیلوگرم، تولید مطلوب شیر، زندگی در نواحی کوهستانی) هو (با وزن 35 تا 45 کیلوگرم، در چین)، جاوانزه (با وزن 25 تا 40کیلوگرم، پر بازده، نیم دنبه ، گوشتی و در اندونزی)، سوآی (با وزن ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم و در اسکاتلند)، باندور (در هند و شرق آسیا) و southern sudan Dwarf (با وزن 15 تا 35 کیلوگرم، پشم ظریف و در شرق و جنوب آفریقا) و Zeta yellow در یوگسلاوی اشاره کرد.

در مورد نکات حمل و نقل دام زنده بیشتر بخوانید.

تعداد کروموزوم ها، نوع هموگلوبین و ترانسفرین گوسفندان وحشی اروپا و آسیا نشان داد که منشأ تمام گوسفندان امروزی از اویس اورینتالیس که در جنوب غرب آسیا وجود دارد) می باشد. گوسفند 10700 سال قبل توسط قبیله ای در کنار رودخانه زاب و کوه های زاگرس در شمال عراق اهلی شده است و بعد از اهلی شدن (6800 سال قبل) به مصر و لیبی و بعد از 1000 سال به شوروی برده شد. گوسفندان امروزی متعلق به سلسله جانوران، زیر سلسله جانوران پرسلولی، شاخه طنابداران، زیرشاخه مهره داران ، رده پستانداران، زیر رده جفت داران ها، راسته سم داران، زیر راسته زوج سمان، دسته نشخوارکنندگان، خانواده تهی شاخان، زیر خانواده کاپرینه، جنس اویس می باشند. امروزه بیش از یکصد نژاد تجاری با وزن بلوغ بیش از 35 کیلوگرم پرورش می یابد با این همه، نژادهای کوچک بسیاری که با مناطق سخت (از نظر اقلیمی) سازگار شده اند وجود دارد. وضعیت ناحیه دم اساس طبقه بندی گوسفندان مذکور است.