مهم ترین خصوصیات یک گوسفند خوب و پربازده

آشنایی با اصلی ترین ویژگی های گوسفندان

اصولا خصوصیات گوسفند خوب بر اساس مسائل اقتصادی سنجیده می شود . برای اینکه با مهم ترین ویژگی های یک راس دام پربازده آشنا شوید ، سعی کرده ایم با جمع آوری نکات مفید ، به شما دامداران عزیز در تشخیص این موضوع کمک کنیم .

با توجه به هدفی که در امر پرورش دنبال می شود مهم ترین صفات اقتصادی در گوسفند به ترتیب عبارتند از :

درصد باروری

 

از آنجایی که فحلی گوسفند معمولا فصلی و در اکثر نقاط دنیا فصل پائیر مناسب ترین فصل جفت گیری است. بیشتر نژاد های گوسفند فقط یک بار در سال جفت گیری و زایش می کنند. اما نژاد هایی نیز وجود دارد که به دلیل تغذیه بهتر و وضعیت جغرافیایی مناسب قادر هستند سالی دو بار جفت گیری و زایش نمایند. چنانکه نوعی از گوسفندان سنجابی که به وسیله ایل سنجابی نگهداری می شوند از نظر دوباه زایی مورد بهره برداری واقع می گردند و از این لحاظ حائز اهمیت می باشند. در برخی از دامداری ها هم که گله در آغل پرورش می‌یابد و دائما قوچ در گله موجود است باروری در طول سال ادامه دارد.

در این سایت مطالعه کنید: صفر تا صد پرواربندی بره

اما اغلب دامداران در اوایل پائیز قوچ را در گله رها می سازند و شاید انتخاب اوایل پائیز برای این امر بخاطر آن است که بعضی قوچ ها به خاطر حساسیت به حرارت زیاد در طول تابستان از قدرت باروری کمی برخوردارند و به محض خنک شدن هوا آماده جفت گیری می شوند . از سوئی دیگر فصل قوچ اندازی باید طوری انتخاب شود که حداقل یکی دو ماه پس از زایش علوفه سبز در اختیار میش مادر و بره قرار گیرد.

به هر صورت تولید مثل و باروری یکی از صفات بسیار مهم اقتصادی در گله داری است و میزان آن با درآمد گله داران رابطه مستقیم دارد. پس این مورد را بهتره همواره به عنوان یک از خصوصیات گوسفند خوب همیشه در نظر داشته باشید . هزینه مربوط په میش چه بره به دنیا بیاورد و چه نیاورد در طول سال تقریبا یکسان است.

با این ترتیب بدیهی است هرقدر نسبت بره زایی در گله بیشتر باشد دامدار درآمد بیشتری خواهد داشت. به دلیل اینکه سن بلوغ جنسی برای نژاد های مختلف، یکسان نیست و تحت تاثیر عوامل ارثی و محیطی و به ویژه تغذیه متفاوت است .

فعالیت جنسی در گوسفند نر حدود ۲ تا ۸ ماهگی و در گوسفند ماده کمی دیرتر آغاز می شود ( بهتر است بدانید بلوغ جنسی گوسفند صرفنظر از جنس بین ۶ تا ۱۲ ماهگی است). میش ها معمولا اولین فحلی خود را در پاییز از نخستین سال تولد خود یعنی در سنین ۶ تا ۱۰ ماهگی شروع می کنند و جفت گیری آنها در هنگام تکمیل بلوغ جسمی صورت می گیرد.
علت آنکه پس از نخستین دوره تلقيح، میش ها را به نسبت زیاد نمی توان بارور نمود آن است که اولا زمان اوولاسیون در گوسفند قابل پیش بینی نیست. ثانیا اوولاسیون در گوسفند مانند سایر پدیده های بیولوژیک دارای تغییرات انفرادی زیادی می باشد.

ثالثا اسپرم قوچ در دستگاه تولید مثل میش بیش از ۳۰ ساعت پس از تلقيح زنده نمی ماند. در ضمن تخمک حاصله در لوله های رحم میش فقط و تا ۱۰ ساعت می تواند زنده بماند. بنابراین فاصله زمانی حساس بین اوولاسیون و فحلی باید شناخته شود تا تلقیح مصنوعی با نتیجه مطلوب همراه گردد . به همین جهت معمولا بهتر است در روز فحلی، میش ها دوبار در روز تلقيح شوند تا نتایج مطلوب تری بدست آید.

وزن بدن در پایان شیرخوارگی

 

خصوصیات گوسفند خوب

 

چگونگی رشد بره یکی از صفات مهم اقتصادی گوسفند محسوب می شود و به عقیده بسیاری از دامداران اصلی ترین خصوصیات گوسفند خوب همین موضوع است . این صفت به ویژه در گوسفندان تیپ گوشتی اهمیت زیادی دارد. زیرا رشد سریع سبب می شود که گوسفندان در سنین کمتر به وزن مناسب برای کشتار برسند.

میزان رشد بره از هنگام تولد تا پایان شیرخوارگی را می توان مبنای گزینش قرار داد. اگر چه سنی که در گوسفند بعنوان پایان شیرخوارگی تعیین می شود متغیر است، اما چون رشد در دوره شیرخوارگی تا اندازه زیادی به قابلیت مادری یا ظرفیت شیردهی میش بستگی دارد باید نسبت به تأثیر این عوامل توجه و دقت كافي داشت . معمولا وزن بدن در 60 و یا 90 روزگی بمراتب بیشتر از 120 روزگی تحت تأثیر عوامل نامبرده قرار می گیرد. بعلاوه ظرفیت ژنتیکی و وزن تولد بره و مدیریت و چگونگی تغذيه گله نیز بر روی رشد بره تأثیر می گذارد .

با توجه به مجموعه عوامل فوق، در برخی از نقاط، وزن در 90 روزگی و در بعضی نقاط دیگر، وزن در 120 روزگی مبنای گزینش قرار می گیرد. بدیهی است چون وزن در 120 روزگی کمتر تحت تأثیر عوامل فوق است بعنوان مبنایی برای گزینش بهتر است از این صفت در برنامه های اصلاح نژاد استفاده نمود.

وراثت پذیری وزن تولد 20 تا 30 درصد است و در نتیجه، گزينش برای افزایش وزن تولد تا حدود زیادی مؤثر است اما بخاطر اینکه مشکلات سخت زایی را در گوسفند موجب می شود و میزان تلفات را افزایش می دهد لذا نباید در طی نسل های متوالی، این نوع گزینش را در گله تعقیب نمود. با توجه به اینکه رشد بره های تک و چندزا با یکدیگر اختلاف دارد لذا هریک باید بوسیله ضريب معینی تصحیح کردند .
وراثت پذیری وزن به هنگام از شیر گرفتن و یا در پایان شیرخوارگی نیز بسیار متغیر و بطور متوسط حدود 20 تا 30 درصد می باشد و از این جهت گزینش برای افزایش آن تا حدودی مؤثر است. در مطالعاتی که روی گوسفندان قره گل، مهربان و نائینی انجام شده معلوم گردیده است که وزن تولد تنها صفتی است که سن مادر به نسبت قابل ملاحظه ای بر روی آن مؤثر می باشد اما سن مادر برروی وزن به هنگام از شیر گرفتن و رشد روزانه چندان تأثیری ندارد.

همین مطالعات نشان داده است که سبک ترین بره ها به هنگام تولد مربوط به مادرانی بوده اند که دو سال سن داشته اند. براساس مجموعه گزارشات پژوهشگران مختلف ، میش های دوساله معمولا بره هایی به دنیا می آورند که وزن پایان شیرخوارگی آنها 2.5 تا 3.5 کیلو گرم سبک تر است. لذا براساس تفاوت بین بره میش های دوساله و مسن تر، ضریب تصحیح را می توان بدست آورد چنانچه این امر امکان پذیر نباشد می توان به وزن پایان شیرخوارگی در بره های حاصله از میش های دوساله 3 کیلو اضافه کرد.

روش اخته کردن گوسفند را در این مقاله بیاموزید.

رشد پس از دوره شیرخوارگی

توجه به میزان رشد بره بعد از دور شیرخوارگی از نظر اصلاح نژاد دارای ارزشی نسبتا زیادی است و به عنوان یکی از خصوصیات گوسفند خوب و پربازده شناخته می شود . زیرا در این دوره وابستگی بره به مادر ازبین می رود و ظرفیت ژنتیکی بره بطور اختصاصی بیشتر اهمیت پیدا می کند. وراثت پذیری این صفت حدود 40 تا 45 درصد می باشد و این امر نشان میدهد که اصلاح نژاد گوسفند از نظر رشد پس از دوره شیرخوارگی به کمک گزینش امکان پذیر است.

 وزن بدن در یکسالگی

 

خصوصیات گوسفند خوب

وراثت پذیری صفت وزن در یکسالگی حدود 40 تا 45 درصد است و می تواند مبنای گزینش در عملیات اصلاح نژاد قرار گیرد. تکرارپذیری این صفت نیز بسیار زیاد است و با این ترتیب می توان از میش های سنگین تر که بره های سنگین تر تولید می کنند در همان سال اول بره زایی بنحو مطلوب بهره جست و بر مبنای آن بره هایی را که قرار است بعنوان جانشین میش های داشتی در گله نگهداری شوند انتخاب نمود.

گزینش براساس وزن بدن در یکسالگی بدلیل آنکه هم وراثت پذیری و هم تکرارپذیری آن بالاست اثر قابل ملاحظه ای در بهبود وضع گله دارد.

 

در افشار شیپ بخوانید: معرفی کامل خصوصیات و کاربرد روده گوسفندی

 

تیپ بدن و صفات ظاهری

در ادامه شرح خصوصیات گوسفند خوب و پربازده باید بگوییم که دامداران همواره می بایست توجه کنند که هرگاه به میش هایی در گله برخورد نمودند که از از نظر تولید مثل و بعضی صفات اقتصادی بسیار مناسب و از لحاظ بعضی صفات ظاهری، تقریبا نامطلوب باشند بهتر است چنین میش هائی را با قوچ هایی که از نظر صفات ظاهری در وضعیت بسیار عالی قرار دارند تلاقی دهند. وراثت پذیری ( تیب بدن و صفات ظاهری ) در گوسفند بسیار کم و حدود 12 درصد است و بنابراین گزینش براساس این معیار، نتایج رضایت بخشی به دنبال نخواهد داشت .

اما به همان ترتیبی که ذکر گردید یعنی با استفاده از قوچ های مناسب وضع این صفات را می توان درگله بهبود بخشید. سابقه طولانی اصلاح نژاد گوسفند در دنیا و ایجاد نژاد های خالص و با تیپ و شکل مطلوب مانند مرینوس و سافولك در دوران حاضر ، گواه آن است که انواع گله های مختلف را از نظر تیپ و شکل ظاهری بنحو دلخواه می توان اصلاح کرد.

 

ویژگی های لاشه

وراثت پذیری صفات مربوط به لاشه در گوسفند نسبتا قابل ملاحظه می باشد و به همین جهت گزینش برای این صفات از نظر تولید گوشت اثرات مطلوبی دارد. بدیهی است که پی بردن به ارزش لاشه پس از کشتار گوسفند بدست می آید و مستقیما برای اصلاح نژاد و جفت گیری های بعدی ( با استفاده از همان گوسفند ) قابل بهره برداری نیست .

به همین جهت بهتر است با جمع آوری آمار و ارقام مربوط به لاشه، اطلاعات کافی بدست آورد و بدینوسیله درباره خویشاوندان گوسفند ذبح شده قضاوت نمود. بدیهی است هر چه درجه خویشاوندی بیشتر باشد قضاوت نیز با دقت زیادتری توأم خواهد بود. بعنوان مثال ارزش نهایی لاشه یک گوسفند زنده و مورد نظر که از روی لاشه برادر و یا خواهر ذبح شده آن بدست آمده باشد بمراتب سودمندتر از اطلاعاتی است که از روی لاشه بستگان دور همین گوسفند بدست می آید. بهمین ترتیب لاشه یکی از دوقلوها بهترین اطلاعات را برای دیگری ارائه خواهد کرد.

برای درجه بندی لاشه باید عواملی را که در تولید گوشت مرغوب مؤثرند مورد توجه قرار داد و در کل برای لاشه درجه ای را تعیین کرد. لازم بیادآوری است که این نوع درجه بندی با دقت زیادی توأم نیست و برحسب نظر و سلیقه افراد متفاوت می باشد. در بسیاری از کشورهای دنیا اصول و ضوابط استاندارد از لحاظ درجه بندی لاشه در نظر گرفته شده و همین امر استفاده از صفت ویژگی های لاشه را در عملیات اصلاح نژاد گوسفند تسهیل نموده است . اخيرا نیز براساس پژواک صوتی روشی جدیدی برای اندازه گیری چربی و مقطع راسته در گوسفندان زنده ابداع گردیده که برای اجرازی امور پژوهشی در زمینه اصلاح نژاد قابل استفاده است .

وزن و کیفیت پشم

در این بخش یکی دیگر از خصوصیات گوسفند خوب را معرفی خواهیم کرد .
تولید پشم یکی از مهم ترین صفات اقتصادی گوسفند است که سالیانه مقادیری از درآمد مربوط به پرورش را بخود اختصاص می دهد. گوسفندان ایران که دارای پشم ضخیم هستند نسبت به گوسفندان با پشم کاملا ظریف دارای ظرفیت سالیانه کمتری از نظر تولید پشم می باشند. در کشورهایی که گوسفندان با پشم ظریف را پرورش می دهند تولید پشم حدود 20 تا 25 درصد عایدی دامداران را تشکیل می دهد.

اما در ایران عایدی دامداران از پشم گوسفند از 5درصد تجاوز نمی کند. این امر نشانه آنست که در گزینش گوسفندان، صفت تولید پشم مورد توجه دامداران قرار نگرفته است. به همین جهت و با توجه باینکه به تولید پشم مرغوب در ایران اهمیت چندانی داده نشده است مقدار زیادی مواد زاید در پشم گوسفندان ایران موجود است که کیفیت پشم را به میزان زیادی پائین می آورد. این نوع الیاف از نظر قالی بافی ارزشی کمی دارند و قالی های کم ارزش و نامرغوب از این نوع پشم ها بافته و تهیه می شود. هرگاه دامداران نسبت به این امر دقت كافي داشتند و لااقل قوچ های گله را از نوعی انتخاب نمایند که دارای پشم مرغوب باشند بتدريج این نقیصه برطرف خواهد شد.

بعلاوه آزمایشات متعددی هم برای اندازه گیری وراثت پذیری صفات مربوط به پشم در گوسفندان ایران باید انجام گردد تا با استفاده از روش های گزینش بتوان بشکل گسترده تر معایب نامبرده را برطرف ساخت.

 

• برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با شیوه های پرورش گوسفند اینجا کلیک کنید .