شیوه صحیح تغذیه بز

اصول کاربردی در برنامه تغذیه‌ای بزها گوشتی:

‌مدیریت تغذیه گوسفندان و بزها در جهت افزایش نرخ بهره وری گله های داشتی و گوشتی بسیار مهم است. در کشورهای پیشرفته و پیشرو در صنعت دامپروری بخش اعظمی از هزنیه های دامداران به همین بخش تخصیص می یابد.
نژادهای بز گوشتی در ابتدا در جنوب شرق و جنوب غرب آمریکا ساکن بودند و در طی دهه گذشته گسترش بیشتری پیدا کرده اند. نژاد بزهای گوشتی در آمریکا شامل نژادهای اسپانیایی و بوئر می باشد.

مواد مغذی مورد نیاز تغذیه بزهای نر و ماده

انرژی

سن، اندازه بدن، میزان رشد، سطح فعالیت، آبستنی، شیردهی و محیط بر میزان انرژی مورد نیار بدن تأثیر گذار هستند. کربوهیدرات ها و چربی ها بیشترین میزان انرژی مورد نیاز دام را فراهم می کنند. بیشترین انرژی مورد نیاز بز در اثر شکستن سلولز موجود در علوفه، و نشاسته و چربی موجود در کنسانتره فراهم می شود. نارسایی انرژی در بزها سبب کاهش رشد یا از دست دادن وزن و یا کاهش کارایی تولیدمثل، کاهش تولید شیر از کاهش مقاومت در برابر بیماری های عفونی و انگل های خارجی می شود. باکتری های موجود در شکمبه بز سبب تخمیر قند، نشاسته، چربی و فیبر به اسیدهای چرب فرار می شود.

این اسیدهای چرب فرار جذب شده و برای ایجاد انرژی کاربرد دارند. چربی به سورت کارامدی می تواند انرژی را فراهم کند اما مقدار آن در جیره محدود است. معمولا چربی اضافه شده نباید بیشتر از 5 درصد از کل جیره باشد، چون سبب کاهش میزان تخمیر در شکمبه می شود. اگر جیره دارای انرژی اضافه باشد می تواند به صورت چربی در بدن به ویژه در اطراف اندام های مهم داخلی، ذخیره شود.

• در افشارشیپ بخوانید: ویژگی های جایگاه نگهداری بز و گوسفند

پروتئین

پروتئین ها از اسیدهای آمینه تشکیل شده اند و یک واحد ساختمانی و اساسی برای سلول های بدن محسوب می شوند. بدن بز برای رشد، تولیدمثل، تولید شیر، مقاوت عليه بیماری ها و نگهداری عمومی بدن به پروتئین نیاز دارد. بزهای بالغ مثل سایر نشخوار کنندگان وابسته به میکروارگانیسم های شکمبه اند تا اسیدهای آمینه ضروری را سنتز کنند.

میکروب های شکمبه همچنین می توانند نیتروژن اصلی غذا را مورد استفاده قرار دهند و یا از نیتروژن غیر پروتئینی استفاده کنند تا اسیدهای آمینه و پروتئین های مورد نیاز بدن میزبان را فراهم کنند. پروتئین میکروبی و پروتئین غذایی هضم نشده پس از رسیدن به روده کوچک می شکنند و به اسیدهای آمینه ای تبدیل می شوند که می توانند از روده کوچک جذب شده و مورد استفاده بز قرار گیرند.

کمبود پروتئین در جیره غذایی بز سبب کاهش یافتن ذخیره عضلانی، کاهش تکامل جنینی، کاهش وزن تولد نوزاد، کاهش رشد و کاهش تولید شیر می شود. برخلاف انرژی، پروتئین اضافی در بدن ذخیره نمی شود. بنابراین باید غذای کافی جهت فراهم کردن نیازهای دام تهیه و در اختیار دام قرار داده شود.

ویتامین ها
ویتامین ها مواد آلی هستند که به میزان کم برای بدن بز ضروری می باشند. به دلیل این که ویتامین های گروه B و K توسط میکروارگانیسم ها در شکمبه و ویتامین C توسط بافت های بدن سنتز می شوند، بزهای بالغ تنها به منابعی از ویتامین های محلول در چربی شامل ویتامین های D A و E نیاز دارند.

در فصل چرا بزها می توانند مقادیر زیادی از ویتامین های محلول در چربی را از طریق چرا و نور خورشید تأمین کنند. بزها هم چنین می توانند میزان کافی از این ویتامین ها را برای تولید به مدت 3 تا 4 ماه ذخیره کنند، علائم کمبود ویتامین A شامل تکامل غیر عادی استخوان، مقاومت کم در برابر بیماری ها، شب کوری و تولد بزغاله های غیر عادی است.

کمبود ویتامین D سبب اختلالات استخوانی مثل ریکتز در بزغاله ها می شود. ویتامین E یک آنتی اکسیدان بیولوژیک است که به غذای بزغاله های جوان و شیرخوار اضافه می شود تا از دیستروفی عضلانی تغذیه ای جلوگیری شود. سلنیوم دارای تأثیر مشابه با ویتامین E بوده و در جلوگیری از دیستروفی عضلانی تغذیه ای در بزغاله های جوان مؤثر است.

مواد معدنی

بسیاری از مواد معدنی (عناصر غیر آلی) برای بدن بزها ضروری هستند. ماکرو مینرالها شامل کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، سدیم، کلر و سولفور است. میکرومینرال ها یا عناصر معدنی کمیاب در تغذیه بز شامل کبالت، مس، مولیبدن، فلوئور، ید، آهن، منگنزه سلنیوم و روی می باشد. در تغذیه بز بسیاری از مواد معدنی به صورت مخلوط به غذا اضافه می شوند، در رابطه با نسبت کلسیم به فسفر، پیشنهاد شده است که این نسبت 2 به 1 باشد.

اطلاعات ویژه در رابطه با علائم کمبود مواد معدنی و مسمومیت آنها در بز محدود است. اما این علائم می تواند مشابه با گوسفند باشد. برخی از علائم کمبود مواد معدنی در بز شامل کمبود مصرف مواد غذایی، کاهش تولید شیر، کاهش رشد و تکامل استخوانی ناقص می باشد.

آب
ارزان ترین و بیشترین ترکیب مورد نیاز برای بدن انسان و حیوان است. عوامل محیطی، سن، رشد، آبستنی، شیردهی و میزان فعالیت بر روی آب مورد نیاز بدن بز تأثیر گذار هستند. بزها آب مورد نیاز بدن خود را از طریق غذا، آب نوشیدنی، برف و شبنم تهیه می کنند. به دلیل این که آب دارای عملکردهای مهمی در بدن می باشد، فراهم کردن مقادیر کافی و تازه آب نوشیدنی در طول زندگی برای بز لازم و ضروری است.

 

ماده غذایی
بزها ترجیح می دهند تا گیاهان بوته ای را مصرف کنند و می توانند فیبر و مواد فیبری را هضم کنند. هم چنین بزها می توانند به میزان زیادی از چوبی و دانه ای استفاده کنند. بزهای گوشتی در ابتدا از طریق چرا پرورش داده می شوند. بزهای گوشتی در صورتی که در یک چراگاه دارای بوته ها، مواد دانه ای و علوفه فراوان شوند، نیازی به غذای اضافی ندارند. استفاده از غذای اضافی در زمستان و یا در دوران خشکسالی مورد نیاز است.

نوع و مقدار ماده غذایی مورد نیاز به نحوه عملکرد بز بستگی دارد. در کنار چراگاه و مواد بوته ای، استفاده از علوفه و مواد فیبری اقتصادی ترین روش تغذیه در بزهای گوشتی است. استفاده از مواد علوفه ای با کیفیت خوب برای بزهای گوشتی چراکننده، می تواند به عنوان یک مکمل در چراگاه فقیر باشد. علوفه لگومینه مثل يونجه و شبدر به علوفه دانه ای ترجیح داده می شود، چون این نوع علوفه حاوی پروتئین بالا و مواد معدنی متفاوت است.

علوفه لگومینه با کیفیت خوب و یا مخلوط لگومینه و علوفه دانه ای یک منبع عالی برای تهیه مواد غذایی قابل هضم می باشند. زمان برداشت علوفه، مهم ترین عاملی است که بر روی کیفیت علوفه تأثیر می گذارد. در مراحل بلوغ یک گیاه، محتوای پروتئین آن کاهش و محتوای فیبر آن افزایش می یابد. علوفه دارای کیفیت مناسب، علوفه ای است که زود برداشت شود و دارای برگ های بیشتر و ساقه نازک باشد. اگر علوفه فراهم شده دارای کیفیت مناسبی نبود، بهتر است تا کنسانتره برای کارآیی بالاتر مورد استفاده قرار گیرد.

دانه های نشاسته ای مثل ذرت، جو و گندم منابع غنی از انرژی برای مصرف بز می باشند. روغن های گیاهی مثل روغن دانه کتان و یا دانه سویا بیشترین منبع مورد استفاده برای بز هستند. در بعد تجاری از سایر مواد مانند مواد معدنی هم استفاده می شود. به دلیل بالا بودن قیمت مواد دانه ای، تنها در زمان مورد نیاز از کنسانتره جهت تغذیه در بزهای گوشتی استفاده می شود. از نظر میزان سودآوری، استفاده از سیستم متراکم در مورد بزهای گوشتی با صرفه نیست.

برای تغییر جیره غذایی به کار روند. هویج، چغندر، شلغم و کلم مواد غذایی مورد علاقه بزها هستند.
این نوع مواد غذایی دارای رطوبت بالایی هستند و باید به مانند سیلاژ به دام داده شوند. اگر زمان غذادهی به زمان شیردوشی نزدیک باشد، کلم می تواند سبب ایجاد بو در شیر شود. گفته می شود که برای جلوگیری از ایجاد بو در شیر، به مدت 3 ساعت پیش از شیردوشی از مصرف كلم جلوگیری به عمل آید. بهتر است این گونه مواد غذایی پس از شیردوشی به دام خورانده شوند.

مواد افزودنی خوراکی

شواهدی وجود دارد که براساس آن اضافه کردن آنتی بیوتیک ها به جیره دام های بیمار سبب افزایش سرعت رشد و نیز بازده غذایی می شود. اما در مورد دام هایی که بیمار نیستند افزایش کارایی، با اضافه کردن آنتی بیوتیک ها به جیره ثابت نشده است. تاکنون هیچ نوع شواهدی وجود ندارد که نشان دهنده اضافه کردن ویتامین ها، مواد معدنی و یا داروها به جیره غذایی نیاز است. مصرف نابجای بسیاری از این مواد افزودنی می تواند هزینه های بالایی را به همراه داشته باشد و مضرات آن بیشتر از مزایای آن است.

کنسانتره ها

دانه های نشاسته دار منابعی عالی برای انرژی هستند، ذرت، جو، گندم و یولاف مواد کنسانترهای نشاسته دار رایج برای بزها هستند. زمانی که در جیره علوفه خشک کم ارزش و فیبری وجود داشته باشد می توان از چغندر و تفاله مرکبات در جیره استفاده کرد. مواد دانه ای نباید به صورت یک جا و مستقیم به دام خورانده شوند. این نوع مواد غذایی باید به صورت خرد شده و پوسته گیری شده به جیره اضافه شوند. این عمل سبب افزایش قابلیت هضم و بهبود طعم جیره می شود، این نوع مواد غذایی باید عاری از قارچ و کپک باشند و به خوبی خرد شوند.

مخلوط های کنسانتره ای برای بزها شامل پلت های بلغور ذرت، کتان و سویا می باشد. در مورد جیره حاوی یونجه، نیازی به مکمل های کلسیمی نیست اما به اندازه 1 درصد نمک های معدنی کمیاب و 0.75 درصد مونوسدیم یا مونو آمونیوم فسفات اضافه می شود.

اگر علوفه خشک گراس به عنوان غذا به دام خورانده می شود، مواد معدنی اضافه شده باید شامل ۱ درصد دی کلسیم فسفات به جای مونو آمونیوم فسفات باشد، زمانی که یک مکمل معدنی مورد نیاز است. ملاس یک منبع عالی انرژی است که برای کاهش گردوغبار جیره و افزایش طعم مطلوب آن مورد استفاده قرار می گیرد. اگر ملاس زیادی به جیره اضافه شود، سبب چسبیدن مواد غذایی به یکدیگر شده و قابلیت هضم آنها را کاهش می دهد. به همین دلیل مقدار ملاس اضافه شده به جیره، به 5 تا 10 درصد از مخلوط کنسانتره محدود می شود.

مواد غذایی که به صورت اضافی به گاوهای شیری خورانده می شود می تواند برای بزهای شیری نیز مورد استفاده قرار گیرد. مواد غذایی که به صورت تجاری برای گاوها تهیه می شوند، شامل مواد فرعی غذایی هستند که از نظر طعم برای بزها مطلوب نیستند، اما این موضوع مشکل زیادی را ایجاد نمی کند.

از مصرف غذاهای مخصوص اسب برای بزها باید خودداری کرد. بیشتر این نوع مواد غذایی دارای مقادیر بالایی ملاس، فیبر، کلسیم و مقدار کمی پروتئین هستند که برای بزهای شیری مطلوب نمی باشند.

 

در افشارشیپ بخوانید : صفر تا صد صنعت دامداری